دوگانه های ارگ بم، وقتی زلزله سبب خیر می گردد - بانه مارکت

به گزارش بانه مارکت، خبرنگاران، گروه استان ها - اسما محمودی: وقتی سخن از جاذبه های گردشگری استان کرمان به میان می آید کمتر کسی است که یادی از ارگ دو هزار و 500 ساله بم به میان نیاورد. باوجود سیلی سخت زلزله سال 82 بر چهره ارگ بم و تخریب بیش از 80 درصدی بزرگ ترین بنای خشتی دنیا، اما ارگ با صلابت بم، همچنان محبوبیت خود را در دل گردشگران حفظ نموده و در صدر مکان های تاریخی پربازدید قرار گرفته است.

ارزش ارگ بم به اندازه ای بود که بعد از فروریختن آن؛ کشورهایی چون ژاپن، فرانسه، آلمان و ایتالیا با ایران برای دوباره سرپا شدن بم دست همکاری دادند و انتها 17 تیرماه 83 بم و منظر فرهنگی آن با احراز چهار معیار (دوم، سوم، چهارم، پنجم) از شش معیار، در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید و امروز یکی از سه اثر ثبت جهانی کرمان است که علاقمندان داخلی و خارجی را به خود می خواند.

یکی از مسائلی که همیشه موردتوجه افکار عمومی و به ویژه علاقمندان به آثار باستانی واقع شده است فرایند بازسازی و مرمت این دژ محبوب تاریخی است که طبق آخرین گزارش ها 99 درصد آواربرداری آن اجرا شده و پیش بینی می گردد که استخوان بندی مرمت نیز تا سال 2017 به انتها برسد.

مُهر بی مِهری زمین بر پیشانی ارگ بم

گرچه ارگ بم دیگر ارگ تاریخی گذشته نیست و تفاوتی فاحش و غیرقابل انکار دارد و آن هم چیزی نیست جز مُهر بی مِهری زمین بر پیشانی ارگ بم. مسئولین بر این عقیده اند که زمین لرزه سال 82 بم بخشی از تاریخ است که باید نگهداری گردد و آیندگان نیز بتوانند اثرات آن را در کنار معماری باشکوه این ارگ مشاهده نمایند.

اما باستان شناسان زمین لرزه را برای ارگ بم چندان هم بد نمی دانند و بر این عقیده اند که در آوارهای این ارگ تاریخی اطلاعاتی ناب به ارزش تاریخ و قدمت این ارگ نهفته است که سطح اطلاعات تاریخی و باستان شناسی در خصوص این دژ تاریخی را از کف به آسمان رسانده است و حال کشف کهکشان نهفته در دل آوار در گرو این است که بخش هایی که امکان مطالعات باستان شناسی در آن وجود دارد دست نخورده باقی بماند تا امکان ادامه مطالعات و کشف اسرار بیشتر ارگ امکان پذیر باشد.

99 درصد آواربرداری ارگ بم به اتمام رسید

افشین ابراهیمی مدیر پایگاه جهانی بم در خصوص آخرین شرایط مرمت ارگ بم از استمرار عملیات حفاظتی و مرمتی بعد از زمین لرزه خبر می دهد و می گوید: اقدامات حفاظتی مرمتی در ابتدا در قالب اقدامات پژوهشی مطالعاتی بود که در ادامه آواربرداری ها انجام شد.

وی آواربرداری را کاری پیچیده و زمان بر می داند که چندین سال را به خود اختصاص داد و می افزاید: آوارهای ارگ نخاله هایی نبودند که دور ریخته شوند بلکه سرشار از یافته ها و اطلاعات غنی باستان شناسی بودند که باید بعد از استخراج مورد مطالعه قرار می گرفتند و همین امر سبب شد چندین سال صرف آواربرداری ارگ بم گردد.

ابراهیمی ادامه می دهد: در حال حاضر 99 درصد آواربرداری ارگ اجرا شده و تنها یک لکه باقی مانده که آن هم در برنامه آینده واقع شده است.

مدیر پایگاه جهانی بم می افزاید: اقدامات حفاظتی مرمتی ارگ بم از حدود سال 85 به شکل جزئی آغاز شد چراکه هنوز قسمت هایی ایمن سازی نشده بود و مطالعات کامل نبود و همچنین آواربرداری در بسیاری بخش ها نیز به اتمام نرسیده بود.

وی می گوید: اقدامات مرمتی سال 85 کلید خورد و باگذشت زمان اوج گرفت و درنهایت از حدود سال 89 به طورجدی وارد فاز مرمت شدیم.

پیکر ارگ بم تشریح شد

وقتی از ابراهیمی در خصوص چهره ارگ بم بعد از انتها مرمت می پرسم برایم از زلزله ای سخن به میان می آورد که باوجود آثار مخربش جزئی از تاریخ ارگ شده است و می گوید: قرار نیست به چهره قبل از زلزله برسیم و درواقع کسی که وارد ارگ می گردد باید دو فضا را مشاهده کند به این صورت که با یک چشم چهره معماری تاریخی و بی نظیر ارگ را مشاهده کند و با چشم دیگر شواهد زلزله و اثرات آن را از دیدگان بگذراند.

وی از تلخی زلزله می گوید و خساراتش اما در کنار آن به اطلاعات نوین و ارزشمندی اشاره می نماید که بعد از زمین لرزه رخ نمود و می افزاید: زلزله از جهاتی نیز یاری کرد که دانش ما در خصوص ویژگی های معماری، باستان شناسی و مرمتی ارگ به حداکثر خود برسد، چراکه پیش از زلزله اطلاعات در خصوص ارگ محدود به نوشته های مورخان و سیاحان می شد و در واقع اطلاعات کافی در خصوص ارگ بم وجود نداشت. زلزله این امکان را فراهم کرد و می توان گفت پیکر ارگ بعد از زلزله تشریح شد و آنچه در درون داشت بیرون ریخت و یاری کرد اطلاعات ما از شرایط گذشته ارگ بم به بیشترین سطح خود برسد.

ابراهیمی ادامه می دهد: مکان هایی از ارگ بم که نفایس آن معین است تا اطلاعات آن کامل گردد نمی تواند مورد مرمت قرار گیرد، به همین دلیل مرمت در نقاط دارای شواهد ارزشمند زلزله انجام نمی گردد و این مکان ها نگهداری و حفظ می گردد. این نقاط پراکنده است؛ مکان هایی که نفایس آن معین شده و یافته های ناب باستانی داریم نباید زیر لایه های مرمتی مدفون گردد بلکه باید حفظ و نگهداری شده و در معرض دید و مطالعه باشند.

وی می گوید: شاید بسیاری تصور نمایند که در خصوص ارگ بم کم کاری صوت گرفته و یا فرایند کار کند است اما در واقع چنین نیست و رویکرد ما منطبق بر رفتار علمی با حفاظت و مرمت است و باید به این نکته توجه داشت که مرمت با پروژه عمرانی بسیار متفاوت است.

مدیر پایگاه جهانی بم از اتمام استخوان بندی کارهای مرمتی تا سال 2017 خبر می دهد و می گوید: در فازهای بعدی نگهداری، مراقبت و ادامه پژوهش ها صورت خواهد گرفت و امیدواریم این عملیات تا زمان اعلام شده به اتمام برسد.

تاریخ گذاری ارگ بم بر اساس یافته های باستان شناسی جدید

از او در خصوص یافته های تاریخی ارگ در دل آوار سؤال می کنم که چنین پاسخ می دهد: این یافته ها شامل اشیاء سفالین، فلزی، چوبی و کاغذی بوده که عمده آن ها یافته های سفالین است. این یافته ها برای مطالعات باستان شناسی، پیشینه سکونت و استقرار و تاریخ گذاری ارگ بم بسیار ارزشمند است.

ابراهیمی از اتمام مرمت حصار پیرامونی ارگ در ضلع های غرب، شمال، جنوب و شرق خبر می دهد و می افزاید: در حال حاضر بخش شمال شرقی از حصار پیرامونی ارگ باقی مانده است.

وی از مرمت های قسمت های مختلف در داخل ارگ بم خبر می دهد و می گوید: از سال قبل آواربرداری با عامه نشین آغاز شده و آغاز کار مرمتی نیز از عامه نشین بود و همین امر باعث شد که عمده کارهای مرمتی ارگ مربوط به عامه نشین باشد.

مدیر پایگاه جهانی بم ادامه می دهد: حدود سال 91 بود که آواربرداری قسمت حاکم نشین تمام شد و اوخر سال 91 ایمن سازی صورت گرفت و گوشه هایی از آن در حال مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در واقع برای آواربرداری و مرمت از سمت عامه نشین به سمت حاکم نشین حرکت کردیم.

وی می گوید: در بخش حاکم نشین و عامه نشین همانند سایر بخش ها، موقعیت های شاخص که نفایس کار در آن معین است مرمت نمی گردد و اجازه نداریم مکان هایی که مورد مطالعه قرار نگرفته و دارای یافته های ناب باستان شناسی است را زیر لایه های مرمتی قرار دهیم.