ایرانی ها برای کار و تحصیل به کدام کشورها مهاجرت می نمایند؟ - بانه مارکت

به گزارش بانه مارکت، در میان گروه های مورد آنالیز، به ترتیب المپیادی ها با 37.2 درصد، مشمولان بنیاد با 25.5 درصد و رتبه های یک تا هزار آزمون سراسری با 15.4 درصد بیشترین درصد افراد مقیم خارج را به خود اختصاص داده اند.

به گزارش خبرآنلاین، حرف های عادل فردوسی پور در جمع دانشجویان فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف در شبکه های اجتماعی واکنش برانگیز شد، حرف هایی که به مهاجرت نخبگان این دانشگاه اشاره داشت.

او گفت که با سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان هم اتفاقا در همین باره صحبت نموده و ادامه داد: با مهاجرت هر ایرانی یک خنجر بر قلبم زده می گردد. او از مهاجرت و مشکل دیگری بودن در سرزمین دیگر حرف زد و گفت که هرچند هرگز فرش قرمزی برای نخبگان در ایران پهن نمی گردد، اما باید با تمام موانعی که برسر راهمان هست یا پیش پایمان می گذارند، بجنگیم.

مهاجرت و خصوصا مهاجرت نخبگان از ایران مدت هاست که به یک دغدغه مهم تبدیل شده است. شاید به همین خاطر است که تقی آزاد ارمکی، جامعه شناس می گوید: درحال حاضر ما دو نوع بحران داریم، یک نوع بحران درون سیستمی یا درون نظامی، و نوع دیگر بحران برون نظامی است. بحران اساسی در این باره تنظیم رابطه ما با جهان است، ما از این منظر در یک شرایط بحرانی بنیادی قرار گرفته ایم، به همین علت مسئله تحریم، جنگ، مداخله ها در ایران، مداخله ایران در کشور های حاشیه ای، جنگ در حاشیه ایران را شاهد هستیم؛ در این میان از همه مهمتر مسئله مهاجرت وجود دارد.

او ادامه می دهد: مردم در اروپا هم مهاجرت می نمایند، اما اصطلاحاً نمی فرایند تا برای همیشه گم بشوند، آن ها می فرایند که موثر واقع بشوند و در عین حال برگردند تا در جامعه خودشان اثرگذار شوند. من با ایتالیایی هایی در آمریکا و کانادا روبرو شدم که مهاجرت نموده بودند نه برای این که برای همیشه در آمریکا باشند بلکه آمده بودند یک موقعیت خوب شغلی و فرهنگی پیدا نمایند نه برای این که علیه سرزمین خودشان باشند بلکه احتمالاً مجدد به سرزمین خودشان برگردند.

او معتقد است که مهاجرت در ایران دقیقا یک جهت یکطرفه است، آدم ها می فرایند که در جهان گم بشوند، می فرایند در یک سرزمین دیگری زندگی نمایند و وقتی که رسیدند می گویند آخیش و خیلی های شان به کشور بی اعتنا می شوند و از کشورشان فاصله می گیرند، گویی به سرعت فرهنگ محلی را می پذیرند، بنابراین عموماً می فرایند که بمانند، به همین علت است که ایرانیان مهاجرت نموده نقش عمده ای در ساختن جهان دیگر پیدا می نمایند.

نگاهی به جدول شرایط ماندگاری، خروج و بازگشت برگزیدگان کنکور و المپیادی ها نشان دهنده رغبت به ماندگاری آن ها در خارج از کشور است.

تحلیل آمار دریافتی از اداره گذرنامه در بازه زمانی سال 1380 تا مرداد 1399 نشان می دهد که 56.6 درصد از دارندگان مدال در المپیاد های دانش آموزی، 69.1 درصد از مشمولان بنیاد نخبگان و 78.3 درصد از افراد حائز رتبه های یک تا هزار آزمون سراسری در داخل کشور هستند.

در میان گروه های مورد آنالیز، به ترتیب المپیادی ها با 37.2 درصد، مشمولان بنیاد نخبگان با 25.5 درصد و رتبه های یک تا هزار آزمون سراسری با 15.4 درصد بیشترین درصد افراد مقیم خارج را به خود اختصاص داده اند.

جایگاه دانشجوفرستی ایران در بازه زمانی 2003 تا 2012 از رتبه 29 در جهان به رتبه 11 ارتقاء یافته بود که بالاترین جهش رتبه دانشجوفرستی ایران در طول دو دهه گذشته بوده است. در بازه زمانی 2012 تا 2018 جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در تراز 50 هزار دانشجو ثابت مانده و به رتبه 19 ام تنزل یافته است.

مهاجرت از نخبگان به سایر گروه های جامعه رسید

مهاجرت در نخبگان که در سال های گذشته در گروه های فارغ التحصیلان دانشگاه های معتبر، المپیادی ها و رتبه های تک رقمی دانشگاه ها بسیار پرسروصدا بود، حالا به سطح میانه جامعه و حتی افرادی با مهارت های کاری و نه تحصیلی رسیده است.

در همین خصوص احمد بخارایی، جامعه شناس می گوید: مسأله مهاجرت به خارج هم تابع شرایط سخت مالی است، میلیون ها نفر از مردم ایران علاقه مند به مهاجرت و رفتن هستند، رفتنی که معلوم نیست چه سرنوشتی برای آن ها دارد، یعنی به قدری فشار جلوی زندگی آن ها هست که مجبور می شوند به کوه و دشت و دریا بزنند تا بفرایند، حتی امیدی به زنده رسیدن ندارند، اما باز می فرایند.

چه شد که نیروی کار ایرانی به خارج رفت؟

نیروی کار ماهر ایرانی برای تطبیق پذیری اش با مهارت های بازار کار جهانی مشکلاتی نظیر زبان انگلیسی، سطح استاندارد ها و ... دارد، از طرفی دیگر کشور های مهاجرپذیر به این جمع بندی رسیده اند که اگر بخواهند چه از ایران و چه از بقیه کشور ها نیروی کار جذب نمایند، مشکل تطبیق استاندارد های مهارتی دارند، بنابراین دست به یک راه چاره زدند، راه چاره آن ها پیشنهادات اغوا نماینده و در عین حال مجذوب کننده برای جذب نیروی کاری که در ابتدا بخواهد در مقاطع تحصیلی درگیر گردد است. یعنی کارکرد اصلیِ جذب دانشجوی بین المللی در جهان، تامین نیروی کار مورد احتیاج برای بازار کار آن کشور است.

در همین خصوص بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران می گوید:برای همین کشور های مهاجر پذیر تصمیم گرفتند کمبود نیروی کار خود را به وسیله سیستم دانشگاهی شان برطرف نمایند؛ به همین خاطر دانشجویان را از کشور های مختلف می گیرند و نیروی کار را آنجا تربیت و با فرهنگ و زبان و مهارت های مورد احتیاجشان آشنا می نمایند. در عین حال جذب دانشجو باعث می گردد که مشاغل آکادمیک هم برای کشور های پذیرنده ایجاد گردد که در واقع با یک تیر دو نشان می زنند. به همین خاطر الان جذب دانشجوی بین المللی در جهان و مخصوصا کشور هایی که با کمبود نیروی کار روبرو هستند به یک استراتژی اصلی تبدیل شده است. در چنین شرایطی ایرانی ها وقتی که نمی توانند مستقیم وارد بازار کارِ کشور ها شوند از این جهت میان بر استفاده می نمایند، به این معنا که حتی اگر در اینجا موقعیت شغلی و کار داشته باشند، بعضا رها می نمایند و از کانال تحصیلی اقدام به مهاجرت می نمایند و بسته به مقطع تحصیلی شان که معمولا هم در تحصیلات تکمیلی هستند، یکی دو سال یا بیشتر در کشور مقصد ادامه تحصیل می دهند و بعداً فرایند جذب شدن در بازار کار را طی می نمایند.

ایرانی ها به کجا ها مهاجرت می نمایند؟

در سالنامه مهاجرتی که سال گذشته تدوین شده، براساس منابع بین المللی جمعیت مهاجر ایرانی در جهان در سال 1990 میلادی، بالغ بر 820 هزار نفر بوده است، که این رقم در سال 2020 میلادی به 1.8 میلیون نفر رسیده است، در واقع طی 30 سال گذشته جمعیت مهاجران ایرانی 2.2 برابر شده است.

البته براساس منابع داخلی (دبیرخانه شورای عالی ایرانیان) جمعیت مهاجران ایرانی خارج از کشور 4.04 میلیون نفر برآورده شده که این آمار بر اساس منابع بین المللی قابل راستی آزمایی نیست.

در همین خصوص بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران می گوید: بر اساس آمار سازمان ملل، چهار کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه در اتحادیه اروپا در حال حاضر میزبان بیشترین تعداد مهاجر متولد ایران هستند. (انگلیس به علت خروج از اتحادیه اروپا از این فهرست حذف شده است). براساس این آمار در سال 2020، کشور آلمان با 152 هزار و 590 مهاجر متولد ایران در جایگاه نخست قرار گرفته است.

به گفته او در سال 2020 بیشترین درخواست ویزای ثبت شده و بعلاوه تعداد ویزای شنگن صادر شده برای ایرانیان در اروپا، متعلق به کشور های آلمان، فرانسه و ایتالیا بوده است؛ لذا کشور آلمان اولین مقصد ایرانی ها برای مهاجرت به اروپاست.

انگستان دومین مقصد مهاجرت ایرانی ها در خارج از اتحادیه اروپا است و در حال حاضر حدود 83 هزار و 531 نفر ایرانی در این کشور زندگی می نمایند. بعلاوه استرالیا همیشه یکی از مقصد های اصلی مهاجرت ایرانی ها در همه انواع مهاجرت از جمله مهاجرت کاری بوده و تعداد کل جمعیت ایرانی ها در استرالیا در این سال ها فرایندی صعودی داشته است.

برگردیم به حرف های فردوسی پور، آنجا که می گوید برای هیچ کدام مان فرش قرمز پهن نشده است، حق با اوست، خصوصا که بازگرداندن نخبگان و نیروی کار ماهر از خارج از کشور به ایران قطعا به فرش قرمز احتیاج دارد، به انگیزه برای یافتن جایگاه مناسب، وگرنه چه کسی دلش می خواهد همیشه نقش دیگری بودن داشته باشد.