جایگزین قرعه کشی خودرو - بانه مارکت

به گزارش بانه مارکت، دکتر مهدی نصرتی در دنیای اقتصاد نوشت: طرح قرعه کشی خودرو با رکورد شگفت انگیز 8 میلیون نفر ثبت نام نماینده نشان داد برازنده عنوان لاتاری ملی است! در این طرح، برندگان خوش شانس (یا خوش رانت!) چند ده میلیون تومان سود می نمایند؛ ولی بقیه مردم نفعی نمی برند. هرچند اگر این قرعه کشی واقعی باشد، بهتر از شرایط قبلی است که مردم سرکار بودند.

زیرا همه خودرو های ثبت نامی ظرف چند میلی ثانیه نصیب عده ای خاص می شد!

جالب است که شرایط مشابهی هم در عرضه اولیه سهام حاکم بود؛ عرضه اولیه سهام در ایران، معمولا به قیمت پایین تر از ارزش آن عرضه می گردد و خریداران آن معمولا می توانند درصد سود خوبی را کسب نمایند. در سال های قبل، این موضوع محلی برای رانت خواری شده بود و سهم ها معمولا به دست مردم عادی نمی رسید. چند وقتی است که رویه خوبی در بورس حاکم شده است؛ به اسم ثبت سفارش یا بوک بیلدینگ! به این ترتیب که کل سهام به طور مساوی بین همه متقاضیان تقسیم می گردد که هرچند رقم ناچیزی است، ولی حداقل عادلانه تر است. مثلا در عرضه اولیه سهام پگاه گیلان، حدود سه میلیون نفر شرکت کردند و به هرکسی رقم ناچیز حدود 15هزار تومان سهام رسید.

در موضوع فروش خودرو از آنجا که قرار است قرعه کشی های دیگری هم برگزار گردد، یک ایده جایگزین را مطرح می کنیم. فلسفه وجودی این ایده به این شرح است: حالا که قرار است رانتی توزیع گردد، چرا بین همه مردم، یا تعدادی زیادی از مردم و به طور مساوی تقسیم نگردد؟

ایده را در قالب مثال عددی شرح می دهیم: به طور مثال مقرر شده است ایران خودرو 5 هزار دستگاه پژو پارس به قیمت کارخانه (حدود 80 میلیون تومان) بفروشد. برای این منظور برای هر پژو پارس، 80 میلیون بن با ارزش اسمی یک تومان منتشر می گردد. مردم هم ثبت سفارش می نمایند و به هرکسی تعداد معدودی بن می رسد. مردم پول را پرداخت می نمایند و 80 میلیون تومان به ازای هر خودرو به ایران خودرو می رسد.

حالا بازار ثانویه برای این بن ها تشکیل می گردد. کسانی که واقعا قصد خرید خودرو دارند، باید وارد این بازار ثانویه شوند و از بقیه مردم بن بخرند تا اینکه بتوانند به 80 میلیون بن برسند و بروند خودرویشان را از خودروساز تحویل بگیرند. واضح است که قیمت این بن ها در بازار ثانویه بالا می رود تا جایی که قیمت خرید خودرو به وسیله بن، نزدیک قیمت بازار می گردد.

البته تعدادی از مردم هم ممکن است بن های خود را نفروشند و به عنوان یک دارایی دیجیتال و ارزشمند نگه دارند. همین جا یک فرصت برای ایران خودرو وجود دارد که با علم به این موضوع، بن های بیشتری منتشر کند و پول بیشتری از مردم جمع کند. ولی تعهد دارد هر خریداری که 80 میلیون بن آورد، یک پرشیا تحویلش دهد. قیمت خودرو برحسب ریال ثابت نیست؛ ولی برحسب بن باید ثابت بماند.

مزایای این طرح از این قرار است: حذف رانت های ناعادلانه ناشی از فساد و پارتی بازی و عدم تکرار تراژدی سلطان خودرو، حذف رانت های غیرعادلانه ناشی از قرعه کشی و تقسیم مساوی بین متقاضیان، حذف سود نامتعارف برای خودروساز و انتقال آن به مردم به طور مساوی، امکان تامین مالی برای خودروساز، کاملا غیرربوی بودن، مصون بودن از تورم، امکان سرمایه گذاری مردم در خرید بن و نهایتا شکل گیری پول نیمه خصوصی با پشتوانه خودرو.

در خصوص ابعاد فنی و اجرایی این طرح هم می توان به این نکات اشاره نمود: تجارب خوبی که درباره عرضه ETF دولت کسب شد، می تواند اینجا به کار بیاید. مثلا اینکه عرضه ها به وسیله همه بانک ها صورت گرفت و منحصر به یک عرضه نماینده واحد نبود. همچنین این عرضه اولیه از روی خط های موبایل و دستگاه های پوز هم قابل ارائه است (مشابه شارژ تلفن همراه) و نهایتا معیار عرضه اولیه و سهمیه هم فقط باید کد ملی باشد. پیشنهاد می گردد بازار ثانویه این بن ها، کاملا غیرمتمرکز باشد. حالا اگر در بورس تهران هم معامله شد، مانعی نیست، ولی منحصر به آن نباشد. برای این منظور شهروندان یک حساب یا کیف بن دیجیتال خواهند داشت که بن هایشان در آن ذخیره می گردد و در عین حال به راحتی می توانند بن هایشان را به دوست و آشنا و هرکسی که خواستند منتقل نمایند. اگر لازم باشد از بستر بلاک چین هم می توان یاری گرفت. به نظر می رسد بتوان ظرف چندماه زیرساخت این موضوع را آماده کرد.

برای آشنایی بیشتر با مبانی مالی این طرح می توانید به کتاب پول خصوصی تالیف فردریک فون هایک، برنده نوبل اقتصاد مراجعه کنید، دقت کنید که هوادار این روش قیمت گذاری خودرو نیستیم؛ ولی به هر حال اگر اصرار بر این شرایط وجود دارد چه بهتر که این رانت شیرین بین همه مردم تقسیم گردد.