آیا کرونا تأثیری عمیق بر فضای شهری خواهد گذاشت؟ - بانه مارکت

به گزارش بانه مارکت، در این گیرودار کرونایی بسیاری از مردم، از استادان جامعه شناسی گرفته تا آدم های معمولی رمانتیک و خوش بینی که کرونا را نعمتی الهی برای به خود آوردن مردم جهان و نهی آنها از منش های مصرفی و تخریبی می دیدند، خیلی ها در مورد تغییراتی که بر سبک زندگی خواهد گذاشت بحث کرده و موافق یا مخالف تأثیرات مثبت آن بر زندگی بشر قرن بیست ویکم بوده اند.

ترانه یلدا- شهرساز:

به نظر من این فاجعه کرونا چیز جالبی نبود. ناگهان مثل اجل معلق بر سرمان فرود آمد. و به زودی هم شرش را ان شالله کم خواهد کرد... بنابراین، بهای بیش از حد و بلندمدت به آن دادن را جایز نمی دانم. اما طرح اندیشه ها نیز در اینجا خالی از لطف نخواهد بود:

کسی منکر این واقعیت نیست که کرونا یک رخداد جهانی بود که با سرعت رعد و برق گسترش یافت. اما بعضی عقیده دارند که در زمانه پست کرونا فضا به شکل دیگری تولید خواهد شد. مثلا در ساختار کلان منطقه ای و شهری به جای تأکید بر تمرکز پراکندگی مورد تأکید قرار می گیرد و این تغییرات در سازمان فضایی از کلان تا خرد تأثیر خواهد داشت. یا اینکه در فضاهای شهری خرد و خصوصی در مجتمع های مسکونی و محلات، لزوم ایجاد تغییراتی برای ایجاد فضاهای جدید برای کار و تفریح در خانه مورد توجه قرار می گیرد. عده ای بر این باورند که شهر الکترونیک با سرعت بیشتر از انتظار تحقق پیدا کرده و در نتیجه نظام کاربری زمین را دچار تغییرات اساسی خواهد کرد. بعضی دیگر می گویند؛ فضاهای بزرگ مقیاس شهری و منطقه ای دیگر مهم نخواهند بود و مردم گرایش خواهند داشت که بیشتر وقت خود را در محله شان بگذرانند، ووو الی آخر.

واقعیت این است که این فرایند تغییرات در فضاهای شهری جدید از سال ها قبل در دست تحولات ناشی از متامورفوز یا دگردیسی زندگی اجتماعی ما بوده اند. یعنی فرایندی بلندمدت و تدریجی، با جهش هایی که حالا کرونا می تواند بر آنها تأثیری شتاب دهنده بگذارد. مثلا در زمینه استفاده از شبکه های فضای مجازی، چه برای آموزش، چه برای دورکاری، چه برای وراجی با فامیل و دوستان. اما همه می دانیم که 3-2 ماه برای تأثیرگذاری چشمگیر بر نحوه زندگی و فضای شهری کافی نیست! مثلا:

این کرونا نیست که عدم تمرکز را در مقابل تمرکز و تراکم و قطبی شدن فضا علَم می کند. بسکمک از پراکندگی ها و پرتاب شدن ها به بیرون و حاشیه های فضای شهر، مدتهاست در اثر فقر و بیکاری و رکود اقتصادی اجرا شده و ادامه دارد. این پراکنده رویی در حاشیه های شهر، اگر هم هسته های مستقلی ایجاد کند، این هسته ها یا بسیار فقیر و کم بنیه و نیازمند کمک خواهند بود، یا برعکس، هسته هایی از پردرآمدها خواهند بود که انزوا در داخل گیت های نگهبانی شده شهرک ها را به سکونت در شهر ترجیح می دهند. و این جدایی گزینی های اجباری بسیار ناپایدار خواهد بود. و اگر هم تبدیل به یک خرده فرهنگ بشود، قابل ملاحظه و به لحاظ اجتماعی فراگیر نخواهد بود.

درمورد تأثیر کرونا در فضای محله، کوچک شدن آن و شکل گیری خرد محله های کوچک و امن و بامزه نیز من واقعا شک دارم محقق شود! ما یکسال آزگار است روی محلات، مسائل شان و شوراکمک ها و انواع نهادهای محلی صحبت کرده ایم و می کنیم! کرونا موجب وصل کردن نخواهد شد! کرونا برای فصل کردن آمده! و مردم محل اگر روزی وصل را برگزینند، مطمئنا از صدقه سر کرونا نخواهد بود! کرونا فقط ابزاری در دست زور و قدرت است، برای تحمیل هر چیزی که لازم می داند بر مردم! درحالی که ارتقای کیفی محله و ایجاد حس همدلی و همبستگی در جماعت محلی، فرایندی دمکراتیک را می طلبد! ایجاد فضای سبز محلی هم به کرونا کاری ندارد. اگر شهرداری همت کند، یکسال قرار است هر محله یک جالیز مشترک برای ساکنین محل داشته باشد. اما جز یک باغ زیتون در گوشه پارکی در شوش، تجربه دیگری ندیدیم! و آن هم به همت خانم های خوب محل بود! خواسته دیگر محلات ایجاد خطوط امن برای دوچرخه سواری است، که در این مورد نیز چند محله در جنوب شهر تا به امروز اقدام کردند. و ان شالله بعد از رفع معضل کرونا برای محلات دیگر نیز به راه بیفتد.

اما اینکه تحولی بزرگ در نظام کاربری ها بخواهد در اثر کرونا و بی مکان شدن عملکردها پدید آید، من واقعا تردید دارم... البته خیلی حرف ها داریم، اما فارغ از شرایط های بحرانی... مثلا: ایکاش ما طراحی و استفاده از فضاهای چند عملکردی را از گذشتگان خود می آموختیم! یادآوری می کنم که ما ایرانیان در خانه های زیبای قدیم مان اتاق خواب نداشتیم. اتاق داشتیم و بس. اتاق 5 دری و 7 دری و بالا و پایین... امروز هم مجبوریم دوباره از یک یا دو اتاق خانه های جدید همان نوع استفاده کنیم! اما نه به خاطر کرونا، بلکه از آن رو که دولت و شهرداری تصمیم گرفته اند در داخل بافت های قدیمی خانه های 25 متری و 35 متری برایمان بسازند.

بله. ما برای دورکاری و کار خانگی ناچار خواهیم شد از فضای کوچک خانه های به هم فشرده مان استفاده کنیم! اما نه به اختیار، بلکه بالاجبار! و این مطمئنا یک پسرفت خواهد بود. در واقع، کار در خانه زمانی معنادار خواهد بود که فضای خانه بزرگ تر شود، نه آنکه مثل قبل بماند!

اما توسعه مراکز چند منظوره برای محله و شهر. این مراکز حدود 40 سال است مورد بحث اند. و سال هاست از هر فضای بزرگی استفاده های چند منظوره می شود! البته نه به فیض کرونا، بلکه از سر قناعت! (وگرنه همه می دانیم که تئاتر و موسیقی و سخنرانی هر یک سالن های خاص و ایده آل خود را نیز دارند! که در کشورهای بی مایه جهان سوم و چهارم قابل استطاعت نیستند!)

شهر الکترونیک اما ایده آل تمام آینده نگران است! به هر بهانه ای باید اختراعش کرد و ترویج اش نمود! حتی به بهانه سخیف کرونا!